Hàng rào máu não (BBB)

Hàng rào máu não (BBB – blood–brain barrier) là một hàng rào có tính chọn lọc cao và bán thấm, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ não khỏi các chất độc hại đồng thời cho phép các chất dinh dưỡng cần thiết đi qua. Nó chủ yếu được hình thành bởi một lớp đơn liên tục của các tế bào nội mô não (BEC-brain endothelial cells), được kết nối chặt chẽ bởi các mối nối chuyên biệt, cùng với các tế bào hỗ trợ như tế bào ngoại mô và tế bào hình sao.

Cấu trúc của BBB

1. Tế bào nội mô: BEC tạo thành thành phần tế bào chính của BBB. Chúng được đặc trưng bởi các mối nối chặt chẽ hạn chế tính thấm cận tế bào, hạn chế hiệu quả sự đi qua của chất tan giữa các tế bào. Tính toàn vẹn cấu trúc này rất quan trọng để duy trì môi trường độc đáo của hệ thần kinh trung ương (CNS- central nervous system) 
2. Tế bào pericytes: Các tế bào này được nhúng trong màng đáy của mao mạch và đóng một vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh lưu lượng máu, duy trì tính toàn vẹn của BBB và tạo điều kiện giao tiếp giữa các tế bào nội mô và tế bào hình sao. Tế bào ngoại mô góp phần vào sự ổn định cấu trúc của BBB và ảnh hưởng đến hành vi của tế bào nội mô 
3. Tế bào hình sao: Bàn chân cuối tế bào hình sao bao bọc các mạch máu, hỗ trợ sinh hóa cho BEC. Chúng giải phóng các phân tử tín hiệu khác nhau giúp điều chỉnh chức năng BBB và duy trì cân bằng nội môi trong hệ thần kinh trung ương 

Chức năng của BBB

Các chức năng chính của BBB bao gồm:

• Tính thấm chọn lọc: BBB cho phép khuếch tán thụ động các phân tử nhỏ, hòa tan trong lipid (ví dụ: oxy, carbon dioxide) đồng thời hạn chế các chất lớn hơn hoặc ưa nước xâm nhập vào não. Tính chọn lọc này rất cần thiết để bảo vệ mô thần kinh khỏi độc tố và mầm bệnh 
• Vận chuyển chất dinh dưỡng: Các chất vận chuyển chuyên dụng trên BEC tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển tích cực các chất dinh dưỡng thiết yếu như glucose và axit amin vào não, đảm bảo rằng quá trình trao đổi chất tế bào thần kinh có thể tiến hành hiệu quả 
• Bảo vệ miễn dịch: BBB đóng vai trò như một hàng rào chống lại các yếu tố miễn dịch ngoại vi, ngăn chặn các phản ứng miễn dịch có hại tiềm ẩn ảnh hưởng đến chức năng não 

Ý nghĩa lâm sàng

Hiểu được cấu trúc và chức năng của BBB là rất quan trọng để phát triển các liệu pháp điều trị các rối loạn thần kinh trung ương khác nhau. Bản chất chọn lọc của rào cản này đặt ra những thách thức cho việc phân phối thuốc, vì nhiều tác nhân điều trị phải vật lộn để vượt qua nó một cách hiệu quả. Nghiên cứu tiếp tục khám phá các phương pháp để tăng cường tính thấm của thuốc trên BBB trong khi vẫn duy trì các chức năng bảo vệ của nó